Istorijat
Nastanak odbojke kao sporta vezuje se za ime Vilijama Morgana (Willian G. Morgan), Ameriku i 1895. godinu kada je, kombinujući elemente košarke, bejzbola, tenisa i rukometa, kreirao novu igru za njegove učenike, kako bi imali manje kontakta nego u košarci, nazvanu prvobitno Mintonette a zatim Volleyball.
Na početku je uzeo tenisku mrežu i podigao je na 198,12 cm, taman toliko da bude iznad ljudskih glava. Prva utakmica je odigrana 7. jula 1896 god. na Springfield koledžu, da bi se danas ovim sportom bavilo u Americi 46 miliona ljudi i u svijetu oko 800 miliona koji odbojku igraju najmanje jednom nedeljno.
Odbojka je u Crnoj Gori počela da se igra 1934. godine i to najprije u Boki Kotorskoj, gdje su postojale mjesne ekipe (sokolovska društva), a prvenstva su se odigravala turnirski. U tom periodu ne postoji neko zvanično takmičenje u našoj državi, kao ni posebni uslovi u vidu podloge i rekvizita za igranje, uglavnom se igralo na plažama, u parkovima, ljetovalištima, itd.
Sasvim je izvjesno da se odbojka i to organizovano početkom tridesetih godina dvadesetog vijeka počela igrati u Crnoj Gori. Međutim, zbog manjka sačuvane istorijske građe teško je sa sigurnošću reći kada je odbojka dospjela u našu Republiku.
Zapisano je da je 1933.-34.godine u Crnoj Gori, pretežno na Crnogorskom primorju, registrovano čak deset klubova-osam muških i dva ženska: Donja Lastva (1934), Jošaniica (1933), Morinj (1934), Podgorica (1934), Tivat (1934), Cetinje (1934), Đenovići (1934), Đurići (1934) muški i Tivat (1933) i Morinj (1933) ženski klubovi.
U listu »Glas Boke« koji je izlazio u Kotoru, u broju 90. od 25.avgusta 1934.godine na strani 3 nalazimo na izvještaj sa odbojkaškog turnira koji je odigran na Cetinju, a u kome se kaže da su na turniru učestvovala Društva iz Podgorice, Cetinja, Tivta, Đenovića, Donje Lastve i Morinja. Titula je pripala momcima iz Đenovića koji su pobijedili ekipe: Podgorice, Tivta i Morinja. Sledeće takmičenje biće u Splitu.
U istom listu od 15.septembra 1934. (br.93. str. 5) stoji: »Poslije turnira na Cetinju, ekipa iz Đenovića igrala je u Splitu 9.septem,bra, pobijedila i plasirala se za finalne utakmice koje će se odigrati u Osijeku«.
Međutim, »Zetski glasnik« (VI/1933, br. 49 od 8.avgusta 1933.) donosi vijest iz odbojke: »Odigrane su odbojkaške utakmice. Naraštajci (omladinci) Morinja pobijerili su vršnjake iz Tivta 15:11, 7:15 i 15:11. Morinjani su u prvoj igri (setu) pobijedili Tivćane 15:2 i 15:4, a članovi društva »Jošanice«-Đurići pobijedili su Tivat u obje igre, mislilo su u dva seta, sa po 15:3.
»Glas Boke« u broju 148 od 19.oktobra 1934.god. donosi natpise o odbojkaškim utakmicama između članova i naraštajaca »Tivta« i »Zelenike«:
»Utakmica odigrana u Tivtu. Rezultati, članovi: »Tivat«-»Zelenika« 15:11, 15:6, 15:12, muški naraštaj: »Tivat«-»Zelenika« 15:7 za Tivat i 15:3 za Zeleniku.
Sa sigurnošću možemo tvrditi da je odbojka pored fudbala bila jedan od najpopularnijih loptaških sportova toga vrema u Crnoj Gori.
Drugu ekspanziju odbojhka u Crnoj Gori doživljava odmah poslije Drugog svjetskog rata kada se sa primorja preselila se u kontinentalni dio Republike sa Nikšićem kao odbojkaškim centrom. Početkom 1947.godine u Crnoj Gori je registrovano devet klubova: »Arsenal«-Tivat, »Bokelj«- Kotor, »Budućnost« – Podgorica, »IKA« – Berane, »Lovćen«- Cetinje, »Sutjeska« –Nikšić, »Orjen« – Herceg Novi u muškoj i tri kluba u ženskoj konkurenciji »Bokelj« –Kotor, »Sutjeska« –Nikšić i »Srednjoškolac« –Podgorica.
Pedesetih godina odbojka u našoj Republici doživljana veliku stagnaciju. Interesantno je spomenuti da od 1947.god. pa do polovije sedamdesetih godina nije registrovan, bolje reći formiran, niti jedan novi klub.
Prvo Republičko odbojkaško prvenstvo održano je 13. I 14.septembra 1947. na Cetinju uz učešće deset ekipa- sedam muških i tri ženske .
Prvo mjesto osvojila je ekipa »Arsenala« iz Tivta, bez izgubljene utakmice i izgubljenog seta. Slijede zatim: »Orijen«, »Sutjeska«, »Bokelj«, »Lovćen«, »Budućnost«, »IKA« u muškoj i »Bokelj«, »Sutjeska« i »Srednjoškolac« u ženskoj konkurenciji. Prvenstvo je odigrano u dva dobijena seta izuzev utakmice »Orijen«-»Sutjeska« koja je odigrana u tri dobijena seta.
Odbojkaši »Sutjeske« iz Nikšića u naredne četiri godine preuzeli su primat u crnogorskoj odbojci, da bi tri godine za redom osvajali prvenstva Crne Gore (1948, 1949, 1951,). Prvenstvo nije odigrano 1950.godine.
Odbojkaši »Mornara« iz Bara po prvi put osvajaju prvenstvo Crne Gore 1952.godine. Od 1955. pa sve do 1975. odbojka u Crnoj Gori nalazi se u velikoj krizi. Od tada pa sve do današnjih dana na odbojkašku scenu stupaju ekipe »Budućnosti« i »Avale« kasnije »Budvanske rivijere« u muškoj i »Luke Bar« u ženskoj konkurenciji.
Prvi put Odbojkaški savez Jugoslavije je formiran 1946. godine u okviru Saveza za fizičku kulturu Jugoslavije.
Godinu dana kasnije, 1947. godine, osnovana je Svjetska odbojkaška federacija (FIVB), a tadašnja Jugoslavija je bila jedan od 14 osnivača (uz Belgiju, Brazil, Čehoslovačku, Egipat, Francusku, Holandiju, Mađarsku, Italiju, Poljsku, Portugal, Rumuniju, Urugvaj i SAD).
Kasnije, 1949. godine Odbojkaški savez Jugoslavije postaje samostalna sportska organizacija, da bi s povremenim prekidima radio do 1978. godine, od kada u kontinuitetu radi do danas.
Odbojkaški savez Crne Gore osnovan je u februaru 1958.godine.
Prvi predsjednik Odbojkaškog saveza Crne Gore bio je dr Miodrag Drago Jovović. Funkciju predsjednika obavljali su i g-din Vujinović, Danilo Burzan, Miodrag Vugdelić, Slavko Vujisić, Dragan Drobnjak, a od osamostaljenja Crne Gore prvi predsjednik je bio g-din Mladen Rabrenović, zatim g-din Dragan Marović i g-din Cvetko Pajković, aktuelni predsjednik Odbojkaškog saveza Crne Gore.
Veliki doprinos uspjehu odbojke Jugoslavije, kasnije i Srbije i Crne Gore dali su igrači iz naših klubova u reprezentativnim selekcijama, kako seniorskim tako i u selekcijama mlađih kategorija. Prije svega treba istaći osvajače zlatne medalje na Olimpijskim igrama u Sidneju: Igora Vušurovića, Gorana Vujevića i Vladimir Batez.
Prvi nastupi naših reprezentativnih selekcija od sticanja nezavisnosti:
- 2007, muška juniorska reprezentacija na kvalifikacijama za Svjetsko prvenstvo u Grčkoj, igrala protiv reprezentacije Norveške
- prvi nastup muške seniorske reprezentacije na Spring Kupu u Sloveniji, 13.maja 2007.godine:
Španija : Crna Gora 3:0 (25:18, 25:20, 26:24) Na kraju turnira naša selekcija osvojila 4.mjesto
- Kvalifikacije za OI 2008 u Podgorici, prvi nastup muške seniorske reprezentacije u Crnoj Gori, gdje je rival bila reprezentacije Letoniji
Prve medalje naših reprezentativnih selekcija od sticanja nezavisnosti:
- Srebrna medalja na Balkanskom prvenstvu za juniore 2007.godine (generacija 87’) u turskom gradu Tekirdagu
- Zlatna medalja na igrama Mladih u Solunu, Grčka
- Zlatna medalja, Balkansko prvenstvo za juniore u Danilovgradu 2009.
- Bronzana medalja, Balkansko prvenstvo za kadete u Bugarskoj 2009. godine
- Zlatna medalja, Olimpijske igre malih zemalja u Lihtenštajnu 2011. godine, muška seniorska reprezentacija
- Bronzana medalja, Balkansko prvenstvo za kadete u Makedoniji, 2011. godine.
- Zlatna medalja, Evropska liga 2014. godine u Budvi, čime je Crna Gora ostvarila najveći uspjeh od sticanja nezavisnosti i time stekla po prvi put pravo učešća u Svjetskoj ligi 2015.
- Učešće u Svjetskoj ligi 2015 (2.mjesto u grupi 3) i 2016
- Učešće u Evropskoj ligi 2016 (ženska seniorska reprezentacija)
- Bronzana medalja, Balkansko prvenstvo za juniorke 2016
- Bronzana medalja, Balkansko prvenstvo za juniorke 2017
- Bronzana medalja, Balkansko prvenstvo za juniore 2017
- Srebrna medalja, Balkansko prvenstvo za kadetkinje 2017
- Zlatna medalja, Balkansko prvenstvo za kadetkinje 2018
Značajni su i uspjesi naših klubova kako na domaćoj, tako i na međunarodnoj sceni.
Što se domaćih takmičenja tiče, Budućnost je 2000-te bila pobjednik Kupa Jugoslavije, a od 2007 – 2009 Kupa Crne Gore. Bili su prvaci Jugoslavije 2002. godine, 2005 -2006. godine prvaci Srbije i Crne Gore, i 2007-2009. godine prvaci Crne Gore.
Na međunarodnim takmičenjima Budućnost je bila učesnik Lige šampiona 2002/2003, 2005/2006, 2006/2007 i 2007/2008. godine.
Pored Budućnosti, zapažene rezultate ostvarila je i Budvanska rivijera, 2001. i 2002. bila je osvajač Kupa Jugoslavije, a od 2010. do 2016. Kupa Crne Gore. Budvanska rivijera je bila i prvak Jugoslavije 2001.godine, a od 2009. do 2016. godine i prvenstva Crne Gore.
Budvanska rivijera je takođe učesnik Lige šampiona od 2010.godine do 2016.godine.
Ipak, najveći uspjeh na međunarodnoj sceni kada je klupska odbojka u pitanju ostvarila je upravo ekipa iz naše metropole turizma (Budvanska Rivijera), kada je 2008.godine osvojila bronzanu medalju na fajnal foru Kupa CEV u Rimu.
ŽENSKA ODBOJKA NAJMASOVNIJI SPORT U CRNOJ GORI
U novije vrijeme crnogorska odbojka bilježi rast odbojkaških klubova, od čega znatno veći broj ženskih klubova, kao i sve veći broj mladih i talentovanih igača i igračica.
Trenutno u mlađim selekcijama crnogorski klubovi imaju veliki broj perspektivnih odbojkaša i odbojkašica, pa zbog toga uopšteno gledano, postoje svi uslovi da odobjka u Crnoj Gori napreduje.
Ukupan broj registrovanih klubova u Crnoj Gori je 28, od čega su:
- Prva muška liga – 6 klubova
- Prva ženska liga – 10 klubova
- Druga ženska liga – 6 klubova
Ostali klubovi rade sa mlađim kategorijama i ne takmiče se u ligama.
Ukupan broj svih registrovanih igrača i igračica je 950, od čega 250 igrača i 700 igračica.